म बहुलाउन सक्छु

बिहानीको लाली सँगै 
सितका थोपाहरु टल्किनुको सट्टा 
सडकमा आगोहरु बलेको देख्दा 
धर्तीलाई चुमेर उमंगित हुने पौरखी हातहरुमा 
मसालहरु जलेको देख्दा 
कठै ! म आँफै बेहोस हुन पुग्छु 

किन मान्छेहरु नक्सामा च्यातिएका होलान 
किन नबयौबनहरु ढुङ्गामुढामा उफ्रिएका होलान ? 
सबैलाई थाहै छ 
कोरिएका रेखाहरु ले भोको पेट अबस्य भरिन्न 
नाँगो जिउ अबस्य छोपिन्न 
एकछिन सडकलाई रोक्दैमा 
समयलाई पक्कै रोक्न सकिन्न 
सडक मा शहीद हुँदैमा देश माथि उक्लिन्न

खै ! मैले नबुझेको कि मुन्छेहरु ले धेरै बुझेका हुन 
हिजो गरीबका दिनहरु ल्याउने भन्दै 
हातमा ढुङ्गा बोकेर सडकमा लडेको म 
आज अरबका खजुरको बोटमुनी बसेर 
पसिना पुछ्नुको पिडा कुन शब्दमा लेखौ 
उता ! बुर्जुक शिक्षा पढ्दिन भन्दै 
बन्दुक बोकेको भाई 
आज मलेसियाका जङलमा काठ बोक्दै 
धिक्कर्दै छ आफुलाई 
पारी गाउकी सुनमाया थेबे 
बर्गिय हित र जातिय मुक्तीको लडाईंमा घाइते 
आज कुबेती साहुको घरमा लुगा र जुँठा भांँडाहरु संगै 
धोइरहेकी छे खाटा बसेको घाऊँहरु 
कोरियामा पल्लघरे काका बङगुर काट्दै 
बिर्सन खोज्दै छन आफुले सडकमै हत्या गरेका सपनाहरुलाई 

आखिर ! अकाट्य सत्य 
देश बने पो हामी बन्ने रहेछौ 
नेपाल रहे पो नेपाली रहनेछौ 
तर तितो यथार्थता 
पहिचानको लडाईं भन्दै पहिरन जलाएको देख्दा 
कसैको स्वार्थले दाजुभाइहरु लडाएको देख्दा 
मेरो मुटुमा हुटहुटी चलेर आउछ 
दिमाखमा रिगटा लागेर आउछ 
आखिर मेरो देश जस्तै 
म पनि बिमारि पो भएछु 
यस्तै हो भने 
अब म बहुलाउन सक्छु .............!!

असारे नोस्टाल्जिया ................

छुपुमा छुपु हिलोमा धान रोपेर छोडौला 
भदौरे झरीमा घुम ओढी फेरी त्यही धान गोडौला 

               सेउलीबजारकी साईली भाउजुले खुब मिठो भाका हालेर गीत गाउथिन भाउजु सँगै अरु रोपाहरहरु पनि लय मिलाएर गाउथे असारे गीत । भाउजुले थालेको गीत मा चक हाल्दै सेउली बजारकै गोरे दाई ले मोई लगाउथे अनी हामी बाउसेहरु पनि ओहोई ओहोई गर्दै कम्मर भाँचे जस्तै गरी नाच्दथ्यौ पनि । मानोे छरेर मुरी उब्जाउने यो असार किसानको लागि अती नै महत्वपूर्ण हुन्छ र त हामी बिहानै ५ बजे उठेर खेतमा नारिन पुग्दथ्यौ एक हल गोरु सँगै अनी फिर फिर उज्यालो हुँदा एक दुई वटा खेत का गराहरु हिलाम्मे पारिसक्थ्यौ । खेतालीहरु पनि बिहानै पुगेर बिउ उखेल्थे अनी हामीले तयार गरेको हिलाम्य खेतका गराहरु मा छुपु छुपु धान रोप्न थाल्थे । के केटाकेटी के बुढा बुढी सबैको भागमा काम पारीदिन्थ्यो असारले । छिमेकमा भाईचराको सम्बन्ध गाढा बनाइदिन्थ्यो अर्मा पर्मा गरेर सबै मिलेर खेती पाती गरिन्थ्यो । छिमेकमा आफु आफुहरु मिलेर आलो पालो काम गर्ने लाई नै पर्मा लाउनी भन्ने चलन छ । पहाडको जमिन न हो धेरै नभए पनि काम कठिन हुन्थ्यो आफ्नो त त्यही एक दुई दिनको मेलो थियो त्यही पनि काकाहरु अनी अरु पाँच सात घर मिलेर काम गर्दा असार त्यसै जान्थ्यो । जमिन नहुने हरु दिन गन्ती मा निमेक गर्दथे । पत्र पत्र परेर फाटेको बादलभित्र लुकेको घामका मधुरा किरणहरुले धर्ती मग्मगाउथ्यो । जतासुकै पानीका छहराहरुले सुसेली हाल्दथे । हरिया मकैका टुप्पामा सेता चम्किला धानचामारहरु लह लह झुल्दै नाँच्दै धानका बिउहरु लाई स्वागत गरिरहेको जस्तो आभास हुन्थ्यो मलाई । कसैका खेतमा काले र माले गोरुको एक हल हुन्थ्यो कसैको मा दुई । त्यो खेतको फाँट मलाई रङमन्च जस्तै लाग्दथ्यो अनी निकै रोमान्चित हुने गर्दथे । सरकारी कर्मचारी पनि बिदा मिलाएर खेतमा काम गर्दथे , शहरमा पढ्ने बिध्यार्थी पनि आफ्नो खेतको रोपाइको दिन पुगेकै हुन्थे सघाउन । कलेजका प्रध्यापकहरु मात्रै हैन भारत तिरका लाहुरेहरु पनि बिदामा गाउघर मै पुग्दथे त्यो असारमा । प्राय सबैको घर मा एक हल गोरु पालिएको हुन्थ्यो । एउटा छिमेकी ले अर्को छिमेकीलाई सघाउथे । माटो को सुगन्धले चारै तिर मग मग बसाउथ्यो मेरो गाँउ ।

     तर अहिले परिस्थिती अर्कै छ । समय त उस्तै हो हिजो जुन गतिमा हिंडेको थियो आज उस्तै गतिमा तर मान्छेहरु बदलिए अझ भनौ जुग परिवर्तन भयो । मान्छेका चालहरु फेरिए अझ भनौ सोचहरु परिवर्तन भए या मनहरु । हिजो जस्तो छैन असार आज गाउघरमा न त गाउघर नै असार जस्तो छ । समयको हिसाब किताब गर्ने नै हो भने पनि असार सकिएर श्रावण लाग्न थालिसक्यो न खेतहरु रोपिएका छन न त पानीका छहराहरु ले सुसेली हालेका छन । यती बेला प्रकृतीले पनि ठगेको छ किसानलाई । भर्खरै महाभुकम्पको ब्रर्जपात बाट उठेका हामीलाई मध्य मनसुन लागिसक्दा पनि बर्षा हुन सकेको छैन जस्ले गर्दा रोपाइ ढिला भएको त छ नै झन खेतमा उम्रिएको बिउपनी सुकेर मर्ने हो कि भन्ने डर बढेको छ । मनमा खडेरी त लागेकै थियो झन प्रकृतीले पनि खडेरी थपिदिदा कस्को दिल नचहराउला र ?

अर्को तर्फ न हली खोजेर पाईन्छ न त बाउसे नै भेट्टाउने अवस्था छ गाँउमा । छोरो बिदेश पसे पछी केटाकेटी च्यापेर बजार झरेकी बुहारीलाई पनि झर्को लाग्छ रे गाँउ उक्लिएर खेतको हिलो मा खुट्टा छिराउन । पैसो भन्ने चिज पनि यती सस्तो भयो कि आफ्नै हातले उब्जाएको आर्गनीक चामल भन्दा बजारमा पाइने उसिनेको चामलको भात मिठो लाग्न थाल्यो । आफ्नै हात ले मुंग्रोमा खाँदेको अमिलो मिठो सिन्की भन्दा बजारमा आयातित बट्टाको रासायनिक अचारले जिब्रोको स्वाद बिगारिदियो घरजहानको ।   मुलत देशमा चर्केको जनयुद्द पस्चात युबाहरु बैदेशिक रोजगारी को लागि बिदेश पस्ने क्रम तिब्ररुपले बढेर गयो । हिजो भारत सम्म पुगेर मजदुरी गर्ने नेपाली युबाहरु आज मध्यपुर्बका देशहरु साउदीअरब, दुबइ, कतार, कुबेत लगायत फारइस्ट मलेसिया, थाइल्यान्ड, सिङापुर हुँदै कोरिया जापान का गल्ली गल्लीमा मजदुरी गरिरहेका छौ । कारण जे जस्ता भए पनि गन्तब्य जहाँ कही भए पनि उदेस्य सबै को एउटै हुन्छ धन कमाउने । आफ्नै पैसाले आफुलाई नै बेचेर धन कमाउन हिंडेका हामी प्रदेशीका सपना आफुले बोकेर ल्याएका झोलाका कपडाहरु भन्दा धेरै हुन्छन तर फरक त्यती मात्रै हुन कसैका केही पुरा हुन्छन भने धेरैका अधुरा । आफु पालिएको, आफुलाई हुर्काएको धर्तीलाई बाँजो राखेर पराइको माटोमा पसिना चुहाउनु रहर त कस्लाई पो हुन्थ्यो र आखिर तर पापी पेट्को सबाल छ भन्ने नाउमा हाम्रो महत्वकांक्षले पनि हामीलाई मजबुर बनाएको पक्कै छ । हिजो खेतमै पसिना बगाएर हासिखुसीले परिवार पालेका काकाहरु पनि बुढेसकालमा पासपोर्ट बनाएर मलेसियाका जङलमा काठ बोक्न पुग्नु भएको छ । प्राइभेट स्कुलमा पढाउदै किरना पसल चलाएर महिनामा बिस हजार सजिलै बचाउने मास्टरसाबहरु पनि बिदेशकै धनको धक धकीले दुबइको कोल्ड स्टोरमा काम गर्दै औंला भाँच्नु हुन्छ अनी हिसाब निस्किन्छ मुस्किल ले २५ हजार । के हामी सबै वाध्यता ले यो गरीरहेका छौ त ? के हामी नेपाली युबा सबै खाना नपुगेरै मुग्लान छिरेका छौ त ? कि हामीलाई हामी भित्र को धन कमाउने महत्वकाँक्षले दिन प्रतिदिन यो मोहको दल दलमा धसिरहेको छ ? या त देखासिकी मा बढीरहेका असिमित आवश्यकताहरु ले धकेलिरहेका छन मुग्लानतिर । प्रश्नहरु अनगिन्ती छन तर आफ्नो मनलाई सम्झाइ बुझाई गर्ने गतिलो उत्तर कतै बाट पनि आउन सक्दैन । हामी बिचलित छौ अनी बेचैनी छौ र त धर्यता र लगनसिलता जस्ता मुल्यवान चिज गुमाइरहेका छौ दिन प्रतीदिन । फरक केही पनि थपिएको छैन जिन्दगीमा भरीएको छ त केबल लोभ लालच अनी ढोगीपन । जिन्दगीभर अरबको मरुभुमी मा पसिना बगाएर शहरको एउटा कुना मा दश हात जग्गा किनेर दुई तले घर बनाउनु नै प्रगती गर्नु हो भने यही प्रगती गरिन्जेल गुमाएका चिजहरुको हिसाब किताब गर्ने कहाँ छ क्याल्कुलेटर ? भेडाबाख्राको बथान जसरी हामी बिदेश पस्नाले पनि बिदेशीहरु को नजर मा हामी गरीब कहलिएका हौ कि जस्तो लाग्छ मलाई त । हुन त कर्णाली को भोक र राजाधानीको तिर्खालाई बुझ्न नसकेका र दलिय स्वार्थ बोकेर सत्तामा आसिन भुँडीलाहुरे (नेताहरु) ले राज गरेर टाट पल्टिन लागेको राज्यको गरीब किसानको छोरो म प्रदेसको गल्ली मा चौकीदारी गर्दै हिसाब गर्ने हैसियत कहाँ राख्न सक्छु र ? 

जे होस खेती पाती गर्ने त्यो असारलाई सम्झेर आजै घर मा रहेकी एक्ली बुढी आमालाई फोन गर्न भ्याए । कुरैकुरामा मान्छे खोजेर खेत रोप्नु होला है भन्न् पुगेछु । “सबै त जस्तै घर भन्दा प्रदेश प्यारो ठान्छन, को छन र गाँउमा छोरो मुन्छे अहिले” आमाको उत्तरले म झसँग भए । हो त नि को छन र गाँउमा अहिले अनी रोपिदिन्छन मेरो खेत ? एकफेरी निधार खुम्चाएर सम्झिए गाउघरलाई, पुछारदेखी सिरान सम्माका घरमा डुलाए नजर । तल दिले दाई कतार, मास्तिर तिले दाई साउदी, पल्थिर सेते काकाको छोरो कोरिया, बाटाघरे पण्डितको छोरो जापान, डरमुनीका पुर्ने दाई युरोप, डांडाथोक का बिबस दाई अमेरिको डिभी परेर सपरिवार उतै,   बिचरीथरका साइला मामा क्यानाडा, पल्लो गाउकी लक्ष्मी भाउजु कुबेत, डाँडाघरे मास्टरबा कि छोरी दिपिका इजरायल अनी म घरको जेठो छोरो दुबइ । सरकारी जागिर खाएका प्राय परिवार सहित शहरतिर बसाइ सरेछन ।  उफ हो त नि सिंगो गाउ त खाली नै रहेछ । यसरी नै नबयौबनहरु सबै बिदेशतिर हिंड्ने हो भने गाउँ एका एक बृद्दआश्रम पो बन्ने हो कि ? मेरो गाउ त एउटा प्रतिनिधि पात्र मात्रै होला आखिर देशको कुन गाउँ बाँकी होला र अहिले त्यस्तो जहाँका युबाहरु प्रदेश नहिडेका हुन । सम्झेर ल्याउदा मन अमिलो भयो शरीरमा चिट चिट पसिना आउन थाल्यो । कल्पना कल्पनै मा ति असारे झझल्कोहरु आउन थाले । हरियो धानको बिउ हिलो मा छुपु छुपु रोप्दै हिलो खेल्ने ति दिदीबहिनी भाउजु हरुलाई सम्झिए , ब्याडमा बसेर बिउ काट्दै खेताल्नीहरु लाई बिउ पुराइदिने ति काकी अनी हजुरआमाहरु लाई सम्झिए । बिहानै उठेर खेतमा हल नार्ने सेउली बजार का गोरे दाई लाई सम्झिए अनी मिठो भाका हालेर असारे गीत गाउँने सेउली बजार कि साइली भाउजु लाई सम्झे, फेरि आफ्नै जिन्दगीलाई सम्झे । असारको छिपे छिपे हिलोमा धान रोप्न जती सजिलो थियो त्यो भन्दा गार्हो रहेछ प्रदेशको तातो बालुवामा धसिएको जिन्दगीलाई निकाल्न । दगुर्दा दगुर्दै झिपिक झिपिक गर्दै ट्राफिक लाइटमा रोकिएको गाडी जस्तै लाग्न थाल्यो आफ्नो जिन्दगी जहाँ जता गए पनि रेड सिग्नल मात्रै छन । मनमा तनाब थपिए पछी फेसबुक खोले अनी स्टाटस अपडेट गरे 

असारे हिलो छुपु मा छुपु खेतमा धान रोप्दै 
रुँदीहुन आमा आलीको डिलमा बसेर मुख छोप्दै

अनी मेरो आँखामा टिलपिलाएका आसु पुछ्दै सिरक ले मुख छोपेर सुते । भोली पल्ट बिहानै उठेर हेरेको १०० लाइक आएको रहेछ नआओस पनि किन म जस्तै सबै दौतरीहरु भाई भतिजा जो जस्ले लाइक गरे सबै म जस्तै प्रदेशको कुनामा बसेर रोइरहेका छन फेसबुक चलाऊदै । आखिर कहिले सम्मा यो निरन्तरता ??  

बेनी साप्ताहिकमा प्रकासित 

अधुरो कहानी

यती बेला समुन्द्रको किनरामा उभिएर म छालहरु मा तिम्रो तरंगहरु खोजिरहेको छु । ऊँ त्यो पर देखिने तीन तले पानी जहाजले छालहरु छिचोल्दै हजारौ मान्छेहरु लाई गन्तब्यमा पुर्याउन हिडिरहेको छ तर म पिजँडाको चरी झै तिम्रै यादहरु मा कैद भईरहेको छु । थाह छैन मनरुपा म आँफैलाई यि अघोषित कैद सजाँय को सिमा रेखा कती लामो छ भनेर हुन सक्छ यो ज्यान मा रक्त संचार भए सम्म  यो संजाय भुक्तान गरिरहनु पर्छ मैले ।

     हिजो जस्तै लाग्छ मलाई त्यो कालीगण्डकी को किनार किनरै तिमी र म हात समाएर हिंडेको । त्यतीबेला तिमीले भन्थ्यौ मनिसको जिन्दगी पनि यही गण्डकी जस्तै हो जसरी अनेकौ चट्टान सँग जुँध्दै यो नदी निरन्तर बगिरहन्छ गन्तब्यमा पुग्नको लागि त्यसरी नै हाम्रो प्रेमिल यात्रा रोकिने छैन कुनै चट्टानमा ठोकिएर या बिन्दु मा कोरिएर । हो मनरुपा तिमीले भने जस्तै म बगिरहे, निरन्तर ठोक्किए अनेकौ भिमकाय चट्टानहरुमा, छिचोलिए धेरै खोल्साहरुमा अनी घोलिए धेरै बालुवाहरु मा तर पत्तै भएन मलाई तिमी कती बेला फुत्कियौ मेरो हातबाट अझ भनौ मैले सोच्नै सकिन तिमी पनि एउटा चट्टान मा ठोक्किदा बग्ने धार परिवर्तन गर्न सक्छ्यौ भनेर । फलस्वरुप आज म संसारकै होचो गल्छी कालिगण्डकी जस्तै गहिरो चोटहरु बोकेर जिउन बाध्य छु थाह छैन शायद धौलागिरी जस्तै अग्ला खुशीहरुले तिमीलाई चुमेकी चुमेनन । यिनै गहिरा चोटहरुमा तिमीलाई सम्झिन पाउदा म एकदमै खुशी हुन्छु मनरुपा । माफ गर मलाई तिमीलाई खुशीहरु को गुच्छामा उन्न नसकेर नै यि चोटहरुमा बारम्बार मिसाइरहेको छु । आखिर मान्छेको जात स्वार्थी हुन्छ म आफ्नो खुशीको लागि तिमीलाई सपनामा देख्ने गरेको छु । एक पल को खुशीको लागि हजार पलहरु झुटो बोल्ने गर्छ मान्छे हो त्यही मान्छे भित्र को अर्को मान्छे म तिमीलाई नाम दिन्छु भनेर झुट्टो बोल्दै आँफै गुमनाम हुन पुगे । यो समाज भन्ने जिनिस पनि अचम्मकै रहेछ मनरुपा । नमिल्नुपर्नेहरुलाई मिलाइदिन्छ, भेट्नुपर्नेहरुलाई छुट्टाइदिन्छ, दुँनियाका सपनाहरु लुटाइदिन्छ । मान्छे मान्छे बिच पर्खाल खडा गर्छ त फलानो जातको म फलानो जात भन्दै हिड्छ । हेर त मनरुपा के यो मान्छे ले आफ्नो स्वार्थ पुरा गर्नलाई बनाएको हैन र ? आखिर के छ यो जातमा ? तिमीले पिउने पानीमा पनि त्यही प्यास छ जुन मैले पिउने पानीमा पनि भने मैले छुदा जुट्ठो अनी तिमीले छुँदा चोखो कसरी भयो ? फेरी तिम्रो शरिरमा बग्ने रगत जस्तै रातो मेरो शरिर मा पनि रातै छ भने कसरी तिमी ठुलो जात कि अनी म तल्लो ? कस्तो अचम्म छ है मनरुमा यो सामाजिक परम्परा ! मैले सिलाएको कपडाहरु बिष्टहरुको घर भित्र लैजानु हुने तर म उनिहरुको दैलो नाघ्योकी अछुत हुने ? मैले बनाएका भाँडाकुडामा बिष्टहरुले भात खान हुने तर बिडम्बना तिनै भाँडा बनाउने मेरा श्रीजनसिल हातहरुले छोएको पानी नचल्ने ?  यो त सब मनिसहरुले सृजना गरेको बन्धन हो मनरुपा, यिनै बन्धनहरु लाई तोड्नु पर्छ भनेर नै हामीले माया लाएको हैन र ? माहारानीथानको डिलमा बसेर तिमीले नै भनेकी थियौ एउटा ढुङ्गाको मुर्तिलाई खुशी बनाउन म हजारौ फुलका कोपिलाहरु चुड्न सक्दिन भनेर । म त्यती बेला आफुलाई निकै गर्व गर्थे तिमी जस्तो चेतनशिल नारिको प्रेमी भएर उभिन पाउदा । आज ति कुरा हरु सम्झिदा पनि तिम्रा तस्बिरहरु हेरेर अनयासै मुस्कुराइरहन्छु म । 

  अर्को तर्फ यो धन भन्ने पनि एउटा नामको चिज रहेछ , दिन दुइगुना रात चौगुना धनको महिमा चुलिएर गएको छ । त्यसैले हेर त हाम्रो समाज धनहुने लाई पूजा गर्छ डोला मा चढाएर सुमेरु पर्बत घुमाउन खोज्छ तर धन नहुनेलाई कस्ले सोध्छ , कस्ले बुझ्दछ ? यही धनको प्रभाब ले नै यहाँ हजारौ प्रेमका डोरिहरु बाँटिएर नसकिदै चुडिन्छन अनी त मुना मदन लैला मन्जुलहरु लेखिन्छन । दुँनियामा मनिसको ठुलो सत्रु भनेकै गरीबी रहेछ हो यही गरीबी मा फक्रेको हाम्रो पिरती ले सामाजिक बन्धन लाई तोड्नु भनेको लगभग कालीखोलालाई उल्टो बगाउनु जस्तै थियो त्यसैले तिम्रो मन रुवाएर म प्रदेश हिंडेको थिए । सदियौ देखी चलेको सामाजिक चलनलाई परिवर्तन गर्न नसके पनि कम्तिमा तिमीलाई तिम्रो घर देखी भगाएर मेरो झुपडी सम्म ल्याउन पनि मैले धन कमाउनु जरुरी थियो । तिमी मेरो जिबनको दियो थियौ मनरुपा त्यो दियो जलाउनलाई पनि म सँग तेल हुनु जरुरी थियो त्यसैले म तेल किन्ने पैसा कमाउन प्रदेश पसेको थिए । तिमीले भुल्यौ कि कुन्नी मलाई त पल पल तिनै क्षणहरुले सताउछन मनरुपा । जेठ महिना को गर्मी थियो काली र म्याग्दीखोला बेजोड सुस्साइरहेका थिए त्यो भन्दा पनि धेरै तिमी सुँक्क सुँक्क गरेर रोएकी थियौ । तिमी जती आँखा मा आशुहरु टिल्पिलाउदै रोएकी थियौ त्यो भन्दा धेरै म मुटु चर्काएर रोएको थिए । माथि हाँडेभिरको काप मा फुलेका दुई थुङा गौथली फुलहरु पनि ओईलाए जस्तै देखिएका थिए हाम्रो बिछोडको त्यो पलमा । म हात हल्लाउदै काली खोलाको पुल तरेर हिंडे तिमी रुदै गाउँ फर्केकी थियौ । त्यसपछिका दिनहरु त मलाई सम्झिनै मन लाग्दैन मनरुपा । अहिले जस्तो सेकेण्डमा फ्रेन्ड रिक्वेस्ट आउने, एड हुने, राता राता लाईक आउने, प्रेम हुने अनी सेकेण्ड भर मै ट्र्याजेडी हुने प्रेम थिएन हाम्रो । एउटा चिट्ठीको उत्तर पाउन कम्तिमा पनि तीन महिना कुर्नै पर्दथ्यो । त्यो तीन महिना मेरा कसरी बित्ने गर्दथे म शब्दमा लेख्न पनि सक्दिन मनरुपा तर हरेक तीन महिनामा तिम्रो पत्र नभएर तिमी नै मेरो सामु उभिएकी जस्तो हुन्थ्यो मलाई । तिमीले लेख्ने गर्थ्यौ “ज्यान जती टाढा भयो झन उती माया बढ्दो रहेछ भनेर” तर त्यसरी बढेको तिम्रो माया अन्त त उम्लिएर पोखियो अर्कैको खेतबारिमा । जेठ महिनै थियो त्यो पनि हाँडेभिरमा फुलेका गुँरास हरु ओईलिएर झर्दै थिए, अर्थुङेको पाखाभरी प्याउली पहेलिदै थियो, खेतमा घोगा लागेका मकैका बोटहरु धानचमार हल्लाउदै प्रदेशीको बाटो कुरीरहेका थिए तर समाजलाई नै परिवर्तन गर्नु पर्छ भन्ने तिम्रो मन आँफै परिवर्तन भएको रहेछ । सहनाई फुकेर ढोलागी बजाउदै डोली चढेर गयौ त्यो भन्दा पनि जुगौ जुग तिमीलाई साथ दिन्छु भन्ने तिम्रो कसम आँफैले तोड्यौ । सिउँदो तिम्रो तर अर्कैको नामको  सिन्दुर भरियो, गला तिम्रो तर मंगलसुत्र अर्कैको भयो, नाम तिम्रो तर पुछारमा अर्कैको थर झुन्डियो । धन्य तिमी पवित्र भयौ, चोखी भयौ, कुलकी छोरी÷बुहारी भयौ जहाँ गए नि पानी चल्ने भयौ, संसारकै सबैभन्दा ठुलो जातकी भयौ । मैले देख्दा अरु कसैकी सम्पत्ति भयौ । म हिजो पनि सानो थिए आज पनि सानै जातको छु मनरुपा ! आखिर हामी पानी नचल्नेको माया कहाँ चोखो हुदोरहेछ र ? ढुङ्गाको मुर्तिले त हामीलाई बिभेद गरिरहेको छ भने तिमी त मान्छे हौ पलभर मै कोल्टे फेर्नु के ठुलो कुरा भयो र ? अन्त त हाम्रो मायामा पनि बैसरीको पहिरो खस्यो अनी एकाएक पुरिदियो ति समाज परिवर्तन गर्ने अठोटहरु है ! मनरुपा । आखिर सत्य तितो नै थियो तिमी अर्कैकी भैसकेकी थियौ । 

हरेक चिजको महत्व अभाबमा मात्रै बढ्ने रहेछ । मेरो जिबन मा तिम्रो कती महत्व थियो शायद तिमीलाई आभास हुने कुरै भएन तर तिमी बिनाको जिन्दगी कसरी बाँचेको छु त्यो मलाई मात्रै थाहा छ । मेरो चारै तिर हाम्रो पिरती ले दिएको चोटहरुका बास्नाहरु मगमगाउदै फुलिरहेका छन म तिनै बास्ना सुँघेर बाँचिरहेको छु एउटा मिनपचासे जिन्दगी मनरुपा । मलाई राम्रो सँग थाह छ जेष्ठ महिना सकिनै लागेको छ त्यहाँ, तिमीले पनि दशौ बर्षागाँठ मनाइसक्यौ तर मैले दशौ जुनी सम्म पनि सक्दिन तिमीलाई भुल्न आखिर यिनै शब्दहरुको क्यानभासमा कोरिएर तिम्रो नाममा जिउन बिबस छु मनरुपा । ति हाम्रा मेटिएर पनि नसकिएका कहानीहरु बारम्बार मेरा आँखा बाट चिप्लिएर लड्ने गरेका छन ।

 बिचरा ! ति हाम्रा अधुरा कहानी ।      

बेनी साप्ताहिकमा प्रकासित 

निधारको रातो टिका जस्तै राम्रो !! टिका सर हाम्रो

"शिक्षक एउटा मैन बत्ती हो जस्ले आफु जलेर अरुलाई उज्यालो दिन्छ"

हो मैनबत्ती जस्तै आफु जल्दै धेरै लाई उज्यालो दिने एक पात्र आज मेरो मेरो आँखा मा झलझली घुमिरहनु भएको छ शायद मेरो मात्र हैन धेरै को आँखामा । म्याग्दी जिल्लाको ज्यमारुककोट गाबिस  (हाल को बेनी नगरपालिका ३ मा) अबस्थित श्री अर्जुन उच्च माध्यामिक बिधालयका आदरणिय गुरु टिका कार्की ज्यु जो हालसालै आफ्नो लामो शिक्षण पेशा बाट सेवा निवृत हुनु भएको छ । मास्टर शायद दुनियाँ को नजर मा मात्रा एउटा मास्टर होला तर तिनै मास्टर बिध्यार्थीको नजर मा सधैं एउटा हिरो हुन्छ तर यो सबै मास्टर नाम ले मात्र प्राप्त गर्न सक्दैनन जस्ले आफ्नो कर्तब्य लाई बोध गर्दै सधैं आफुले चक डस्टर घोटेर धुलो खाँदै अरुलाई धुलो खानु हुँदैन स्वास्थ्यको लागि हानिकारक छ भनेर सिकाउछन वा बुझाउछन तिनिहरु नै वास्तव मा हिरो कहलाउछन । तिनै धेरै हिरोहरु मध्य एक हिरो अर्थात समस्त ज्यामरुककोटबासिको हिरो हुन सफल हुनुहुन्छ आदरणिय गुरु टिका कार्की । 

बि सं २०४४ साल मा ७ बर्षाको उमेर मा क ख सिक्न म घरको नजिकैको त्यही स्कुल पुगे जहाँ टिका सर ले पढाउनु हुन्थ्यो । त्यती बेला हाम्रो गाउ मा अर्जुन निमाबी थियो पछी २०४५ सालमा मा बि हुँदै हाल उच्च माबी तहको पढाई हुने गर्दछ । स्कुल को यो परिबर्तित रुप सानो दु:खले प्राप्त भएको पक्कै हैन ज्यामरुककोटका जनता समाजसेबीहरु तथा टिका सर हरु जस्ता लगनसिल स्थानिय शिक्षकहरु जस्ले निरन्तर उच्च सेवा प्रदान गरिरहे त्यसैको स्वरुप आज गाउमै उच्च शिक्षा प्राप्त छ ।  चक्लेटी अनुहार अग्लो जिउ मिठो मुस्कान निडर स्वभाब अनी प्रस्ट बोली का धनी आदरणिय गुरुको अध्यापनको रस मैले कक्षा ६ मा पुगे पछी मात्र चाख्न पाए । त्यतिबेला गाबिस मा माध्यामिक बिध्यालय एउटा मात्रै भएको ले गाबिस का अरु प्राबी अनी छिमेकी गाबिस रत्नेचौर, भकिम्ली तथा बाग्लुङ जिल्लाको मालिका गाबिस बाट ६ कक्षामा थपिने नयाँ विध्यार्थीहरुले गर्दा कक्षामा निकै भिड हुने गर्दथ्यो तर जब टिका सर कक्षा मा आउनुहुन्थ्यो बातावरण एकदमै शान्त हुन्थ्यो । उहाको बोली यती प्रस्ट थियो कि जती सुने पनि सुनौ सुनौ लाग्दथ्यो अझ उहा रिसाउदा त छात्र छात्रा बिच चुइक्क को आवाज पनि आउने थिएन । आज कहिले काही सोच्छु डर भन्ने पनि एउटा नामको चिज रहेछ जो जिबन लाई सहि मार्ग मा हिडाउन पाईला पाईलामा आबस्यक हुदोरहेछ । हामीलाई चाहिने यस्तै डर उत्पन्न गर्न मा माहिर हुनुहुन्थ्यो टिका सर ।  त्यो बेला मा स्कुल मा हरेक शुक्रबार अतिरिक्त कृयाकलाप हुने गर्दथ्यो चार सदन बाँडेर बिभिन्न कार्यक्रमहरु हुने गर्दथ्यो । सांस्कृतिक कार्यक्रममा टिका सर गीत गाउँनु हुन्थ्यो कती मिठो हार्मोनियम बजाउनुहुन्थ्यो । "साइली धैरेनी बनमा" भन्दै गीत गाउँनु भयो भने सबैका हातले ताली बजाउन सुरु गर्थे । ति मनोरम द्रिस्यहरु लाई आज सात समुन्द्र पारी साहुको काम गर्दै सम्झिदा पनि एक किसिम को आनन्द आउछ अनी शरीरका सबै थकानहरु दुर हुन्छन ।  

  हाम्रो समाज अनौठो छ । आफ्नो लाई राम्रो र अर्कालाई नराम्रो भन्ने त पारीपाटी नै हो हाम्रो । अझ मास्टरहरु को काम को उचित मुल्य कही कतै भएको पाइदैन । केटाकेटी पढाए जस्तो गरेका छन घरको काम गरेका छन तलाब पचाएका छन भनेर कुरा काट्ने पनि हाम्रै समाज छ । यस्तो लाग्छ कि कही नपाएर नै मास्टर् को जागिर खान्छन मान्छेहरु , एक किसिमले हेला मा परेको छ मास्टरको जागिर । हेला पनि किन नहोस चौघेरा भित्र पुरना भवनहरु मा दैनिक कालो पाटिमा आफुलाई घोट्नु पर्छ । स्वास्थ्य चौकी को अहेबा ले जस्तो हुँदै नभएको रोग देखाएर आफ्नो प्राइभेट क्लिनिकको औषधी बेच्न , मालपोतका कर्मचारीले जस्तो जनताले तिरेको तिरो रकम पच गर्न वा बिउ नै बेचेर खल्ती मा पैसो हाल्ने कृषि बिभागको जस्तो जागिर हुँदै हैन मास्टर को जागिर, सरकार बाट तोकिएको न्युनतम ज्यालामा चित्त बुझाएर आफ्ना सपनाहरुलाई बचाउनु पर्ने कठिन जागिर भएकोले पनि होला मास्टर को जागिरलाई प्राथमिकतामा राख्दैनन मान्छे हरु । यती सम्मा कि गाउँमा जाड खाएर हल्लिने जडिया ले समेत मन लाएको गाली गर्न पाउने भनेकै मास्टर लाई हो । मास्टरको आफ्नो ब्याक्तिगत जिन्दगी नै हुँदैन जस्तो सोच्छन मान्छे हरु । कतै केही बोल्यो कि फलानो मास्टर, कुनै स्त्री सँग देख्यो कि फलानो मास्टर, साथीभाइ सँग बसेर यसो कसो मध्यपान गर्‍यो कि फेरी फलानो मास्टर ले यस्तो गर्‍यो हबाको गती मा गाउँ गन्हाउछ । गाउँको चौघेरा काटेर गयो भने पढाउन छोडेर यहाँ हल्लिएको छ भनेर गाली खानुपर्ने जागिर नै मास्टरको जागिर हो । सबै कुरा गर्नुपर्ने तर केही पनि गर्न नहुने हाम्रो समाजमा आफ्ना रहरहरु लाई लुकाएर राख्नु पर्छ मास्टर साब हरुले । टिका सर ले पनि शायद आफ्ना रहर लाई भाँडा बाट बाहिर उम्लिन दिनु भएन त्यसैले पनि उहाको ब्यक्तिगत छबी सधैं उज्यालो भएर रहयो । उहाका एउटा दाजु गाउकै प्रधान पञ्च अर्को दाजु भारतीय सेना का क्याप्टेन थिए मास्टर कै जागिर मा अल्झिरहनु पर्ने कुनै वाध्यत्मक परिस्थिती थिएन मन ले चाहेको भए युरोप अमेरिका पुग्न लाई वा अरु क्षेत्र मा जागिर खानलाई उहालाई कुनै दुबिधा थिएन तर उहाले चक र डस्टरलाई रोज्नु भयो सबै भन्दा ठुलो कुरा आफ्नो गाउघरलाई माया गर्नुभयो र अर्जुन माबी लाई कर्मथलो बनाउनु भयो । हामीलाई पढाउनु भयो सिङो गाउलाई सिकाउनु भयो आज उहाले पढाएका धेरै जना इन्जिनियर छन डक्टर छन, कती निजामती हाकिम छन र कती हामी जस्तै प्रदेस मा बसेर पल पल उहाको योगदानलाई सम्झिरहेका छौ । कहिले काही सोच्छु टिका सर सँग मात्रै नपढेको भए पनि आज यती शब्दहरु कोर्न सक्ने हैसियत को पक्कै हुने थिईन म । स्कुलमा हामीले उहाको नाम अमिताभ राखेका थियौ । अनुहार र कपाल कोराइको स्टाइल भारतीय कलाकार अमिताभ बच्चन सँग धेरै मेल खाने हुनाले हामी बिध्यार्थिहरुले राखेको कोड नाम थियो त्यो । मलाई उहाले सुसेल्दै गीत गाएको एकदमै याद आउछ । उहा निमाबी को प्र अ छदा बनाएको बगैचा सरस्वती मन्दिर निकै आकर्षक थिए, धौलागिरी हिमालको मनोरम द्रिस्य हेर्दै त्यो बंगैचामा फुल्ने हरुको सुगन्ध मलाई अहिले पनि ताजा स्मरण बनेर आउछ तर अहिले को बिकसित अर्जुन उच्चमाबिले ति सबै संरचना ध्वस्त बनाइसकेको छ ।  

 देश राजनैतिक संक्रमणमा पुग्दा शिक्षा क्षेत्र जोगिने भन्ने सबालै हुँदैन । अर्जुनमाबी मा पनि शिक्षकहरु को गुट उपगुट नभएको पनि पक्कै होइन । द्वन्दकाल मा दुई चार जना शिक्षक लाई आर्मी पुलिस ले जेल हाल्ने सम्म को काम भयो । राजनैतिक् आबरणमा गाउलेहरु ले आ आफ्ना किसिम ले मास्टरहरुलाई बर्गिकरण गर्थे । भन्ने हरु ले टिका सर लाई राज्य पक्षको पनि भने , द्वन्दकाल मा भूमिगत रहेको माओवादी पार्टिले जनकार्बाही गर्ने सम्मको धम्की टिका सर लाई दिन्थ्यो रे भन्ने पनि सुनियो तर टिका सर को मुहार मा कहिले पनि हामीले त्यस्तो छलङ केही देखेनौ । निडर स्वभाबका धनी टिका सर आफ्नो काम र कर्तब्यमा सधैं अडिग रहिरहनु भयो त्यसैले पनि होला जती उहाँ प्रती टिकाटिप्पणी गरेर मान्छे हरु कुरा काट्दथे त्यती नै उहाको ब्यक्तित्व अग्लिएर जान्थ्यो । त्यसैले पनि हामी भुपु बिध्यार्थि, स्मस्त गाउले वा ज्यामरुककोट बासीको मनमा ससम्मान बास गर्न सफल हुनुहुन्छ आदरणिय गुरु टिका कार्की ज्यु । निमाबी देखी माबी हुँदै आज उच्च माबी हुनुमा टिका सरको धेरै योगदान रहेको छ अर्जुन उच्चमाबी मा। आज आफ्नो शिक्षण पेशा बाट सेवा निवृत लिनु भएको छ गुरुले तर हाम्रो मन मस्तिस्कबाट कहिले पनि निवृत हुनुहुन्न ।  बिदाइ मा लगाइने फुलमाला, गुनगान गाएर बोलिने दुई चार शब्द र राज्य ले दिने केही निवृत भत्ताले एउटा शिक्षकको सम्मान कदापी हुन सक्दैन । स्कुलमा उहाले लगाएको लगाब, चक डस्टर घोट्नलाई उहाले खर्च गरेको आफ्नो जिबन को उर्बर सक्ती र आफ्नो गाउ समाजको लागि दिएको योगदानको मुल्याङ्कन समस्त ज्यामरुककोटे हरु ले दिलको कुना कुना मा सम्मान राखेर गरेका छन आदरणिय गुरु टिका कार्की ज्यु लाई ।   

उहाको सेवा निवृत जिबन सुन्दर रहोस स्वस्थ्व रहोस अब उहाँकै अगुवाईमा हाम्रो समाजले केही गती लिन सकोस । आदरणीय गुरु ! हजुरलाई सत्सत् नमन, सत्सत् प्रणाम टक्राउछु यो सात समुन्द्र पारी मरुभुमिको देश बाट ।  

   

कसैको त तस्बिर पनि

गजल :

कसैको त तस्बिर पनि आँखै भित्र पस्दोरहेछ
जती निकाल्न खोज्यो उती पिडाले डस्दोरहेछ

कहाँ जाउँ खै !! आगो निभाउन यो मनको
पानी हालेपनी त आखिर फुस्रै दाग बस्दोरहेछ

भन्थिन उनिले हाम्रो माया संसारकै अमुल्य छ
कुन तराजुले जोखिन आज मेरो माया सस्तोभएछ

कुन दुँनियामा रमाइहोलिन पराइको अंगालोमा
उनैको नाम सुन्दा पनि कतै मेरो आँसु खस्दोरहेछ ......